Aan het hoofd van een delegatie van ministers is de Duitse bondskanselier Olaf Scholz gisteren in Warschau aangekomen.
Dit bezoek, als onderdeel van het Duits-Poolse regeringsoverleg, is het eerste sinds 2018. De betrekkingen met de vorige regering onder leiding van de Wet en Rechtvaardigheid partij (PiS) waren niet bepaald vriendschappelijk. De huidige ontmoeting, schrijft het Poolse Persagentschap, “wordt door velen gezien als een nieuw tijdperk in de betrekkingen tussen de twee landen.” Het zal een scan worden, want de sfeer tussen de twee landen is nog niet echt geklaard.
Voorafgaand aan het bezoek meldden de media dat Scholz had gezegd bereid te zijn om Poolse slachtoffers van nazi-misdaden die nog in leven zijn te compenseren. Deze compensatie zou wel eens 40.000 mensen kunnen betreffen en zou Duitsland enkele honderden miljoenen euro’s kunnen kosten.
Veel minder dan wat de vorige Poolse regeringscoalitie, geleid door de PiS, van Duitsland eiste. Die verlangde 1,3 miljard euro. De Poolse publieke opinie vond dat dit bedrag een goede insteek was. Het valt nog te bezien of ze met minder genoegen zullen nemen.
Maar het belangrijkste gespreksonderwerp leek iets anders te zijn: het debat over veiligheidssamenwerking met het doel om “de steun van Duitsland te versterken” voor de oostflank van Polen.
De “oostflank” en de verschillende interregionale formaties eromheen werden door de regering van Recht en Rechtvaardigheid gezien als een instrument waar Polen economische en politieke voordelen uit zou moeten puren. PiS onderzocht bijvoorbeeld het ” Drie Zeeën“-initiatief.
Dit ” Drie Zeeën”-initiatief (Oostzee, Adriatische Zee en Zwarte Zee) is een regionale geopolitieke alliantie van 12 landen. De lidstaten, met uitzondering van Oostenrijk, hebben allemaal een communistisch verleden en zijn lid geworden van de NAVO/EU. Het initiatief is bedoeld om de economische ontwikkeling van de lidstaten te stimuleren, maar ook om de invloed van Rusland te verminderen en de staten uit de grip van Rusland te halen.
De alliantie is een groot voorstander van gas in plaats van hernieuwbare energie en voorziet in de mogelijkheid om nieuwe gasinfrastructuren aan te leggen. Het bouwen van een nieuwe generatie gasinfrastructuur zou echter in strijd zijn met de wettelijke verplichting van de EU onder haar klimaatwetgeving om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55% te verminderen en tegen 2050 tot nul te reduceren.
Bovendien zien ze de NAVO als de hoeder van hun veiligheid en kunnen ze rekenen op de steun van de VS om een geopolitieke wig te drijven tussen de EU in Brussel en Moskou of, in geopolitieke en historische termen, tussen Duitsland en Rusland.
Samen met Amerikaanse lobbyisten hebben ze geprobeerd druk uit te oefenen op de Europese Unie om dit project te financieren onder het voorwendsel van energiezekerheid voor Centraal- en Oost-Europa. Het mocht niet baten.
De nieuwe Poolse regering onder leiding van Donald Tusk zet in op het Oekraïense conflict. Na hun aantreden steunden premier Donald Tusk en minister van Buitenlandse Zaken Radoslaw Sikorski actief de oproep van de Franse president Emmanuel Macron voor een Europese economie die gericht is op de defensie-industrie. En onlangs stelden Polen en de Baltische staten voor om een “onoverkomelijke barrière” op te werpen op de “oostelijke flank” en opperden ze dat de EU hiervoor ongeveer 2,4 miljard euro zou moeten uittrekken.
Volgens Warschau zou alleen al de erkenning door Duitsland van “reële dreigingsscenario’s een stap vooruit zijn”.
Eind mei onthulde Polen de details van zijn “oostelijke schild”, dat door sommige Poolse media de “Tusk-lijn” werd genoemd . Dit project zou de oostgrens moeten versterken in het vooruitzicht van – maar ook in de hoop op afschrikking van – een mogelijke aanval van Rusland en Belarus. Op de lijst staan bunkers, mijnenvelden, antitankinfrastructuur, maar ook elektronische elementen zoals satellietbewakingssystemen, thermische camera’s en anti-drone systemen.
Het werk staat los van – maar is een aanvulling op – de plannen om de anti-migrantenmuur aan de grens met Belarus te versterken en te moderniseren, die twee weken eerder waren voorgesteld. Donald Tusk verklaarde onlangs tijdens een bezoek aan de grens met Belarus dater“geen limiet [aan de uitgaven] zal worden gesteld als het gaat om het beveiligen van de grens”.
De werken om de 700 km lange grens te versterken moeten dit jaar beginnen en in 2028 klaar zijn. Het Poolse parlement zal binnenkort stemmen over de toewijzing van fondsen voor het project, maar de regering hoopt ook fondsen van de EU te krijgen. Het onderwerp kwam daarom ter sprake tijdens het bezoek van Scholz aan Warschau.
De Polen vinden niet dat zij alleen verantwoordelijk kunnen zijn voor de verdediging van de oostflank van Europa. Er was enige onduidelijkheid over dit onderwerp na de laatste EU-top, maar deze keer wist Olaf Scholz de twijfels van Donald Tusk hierover weg te werken. Het is echter nog steeds onduidelijk wie wat gaat financieren en hoe.
Toch heeft Berlijn ook zijn eigen prioriteiten. Op de EU-top eind juni verzetten Duitsland en Nederland zich tegen de toewijzing van extra middelen uit de EU-begroting aan de gemeenschappelijke defensiepot. Opmerkelijk genoeg steunde de Nederlandse premier Mark Rutte, die binnenkort secretaris-generaal van de NAVO wordt, Olaf Scholz in deze kwestie.
Donald Tusk was hierover bijzonder geschokt en zei, volgens Politico, dat hij niet kon begrijpen waarom Polen bijna 4% van zijn bbp aan defensie uitgaf, tweemaal het NAVO-doel, en “deze last voor de veiligheid van heel Europa op zich nam”, terwijl de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO tegen gemeenschappelijke uitgaven was.
Gisteren, 2 juli, kondigde het Poolse ministerie van Defensie aan dat de Verenigde Staten Polen 2 miljard dollar gaan lenen om de Amerikaanse lucht- en raketafweersystemen te financieren die het land graag wil aankopen. Berlijn echter wil alleen investeren in het Duitse (en bij uitbreiding Europese) militair-industriële complex.
De recente gebeurtenissen in Europa, de Europese verkiezingen waarin extreem-rechts aan kracht won en het debacle van Emmanuel Macron in de eerste ronde van de Franse verkiezingen voor de Assemblée nationale, hebben zijn bereidheid om met Rusland te praten vanuit een “machtspositie” volledig in het gedrang gebracht . Hoe dan ook, als het al gebeurt, hij zal alleszins niet meer de gesprakspartner van Vladimir Poetin zijn.
Ondertussen nam Hongarije op 1 juli het stokje over van België als voorzitter van de Raad van de Europese Unie, en terwijl Olaf Scholz Warschau bezocht, kwam de Hongaarse premier Viktor Orbán dezelfde dag aan in Kiev. Dit was zijn eerste bezoek aan Oekraïne sinds de Russische invasie in februari 2022.
De betrekkingen tussen Orbán en Zelensky zijn problematisch. Boedapest heeft zich herhaaldelijk verzet tegen het lidmaatschap van Oekraïne van de Navo en de EU, heeft de toekenning van EU-fondsen en wapens en sancties tegen Rusland vertraagd, terwijl het tijdens de hele oorlog betrekkingen met Moskou is blijven onderhouden. Onlangs wist Viktor Orbán zelfs een vrijstelling van de NAVO te krijgen om Oekraïne hulp te verlenen.
Orbán wil dat Oekraïne vredesbesprekingen met Rusland begint, en gisteren in Oekraïne week hij niet af van zijn ivertuiging. Hij drong er bij president Volodymyr Zelensky op aan om een staakt-het-vuren te overwegen om “de vredesbesprekingen te versnellen“.
“Ik heb de president gevraagd om de mogelijkheid te overwegen om de volgorde van de dingen om te draaien en de vredesbesprekingen te versnellen door eerst een staakt-het-vuren af te kondigen”, zei Orbán in een persbericht na zijn ontmoeting met Zelensky. “Een staakt-het-vuren met een deadline zou de vredesbesprekingen versnellen.”
Voor één keer was Orbán diplomaat. Hij prees de vredesinitiatieven van Oekraïne, maar zei dat ze “te lang duurden”. Hij verwees naar de vredestop die Oekraïne in juni in Zwitserland organiseerde zonder Rusland uit te nodigen.
Oorlog of vrede?
De Poolse analist Marek Budzisz wees er op het oppositieportaal wPolityce op dat Viktor Orbán van plan is om een groep op te richten in het Europees Parlement die bestaat uit de Hongaarse Fidesz-partij, de Oostenrijkse Vrijheidspartij en de Tsjechische ANO-beweging. Ze gebruiken de “retoriek van de vrede” en verzetten zich tegen de buitensporige defensie-uitgaven van Europa en de verslechterende betrekkingen met China. Het gerucht gaat dat de Poolse Wet en Rechtvaardigheidspartij “overweegt” om zich bij een soortgelijke politieke familie aan te sluiten.
De recente gebeurtenissen in Europa “versterken het kamp van de voorstanders van vrede, d.w.z. een einde aan het Oekraïense conflict onder voor Moskou aanvaardbare voorwaarden”, aldus de Poolse analist.
Voordat Olaf Scholz naar Warschau ging en Viktor Orbán naar Kiev, ontmoetten de twee elkaar in Stuttgart tijdens de Euro 24 voetbalwedstrijd tussen Duitsland en Hongarije. Officieel stond politiek niet op de agenda. Maar misschien heeft Berlijn Warschau wel uitgelegd dat, in de huidige Europese constellatie, het nastreven van een harde confrontatie misschien niet de meest effectieve optie is om de oorlog te beëindigen.
